Ενσωμάτωση ESG κριτηρίων στις ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στόχοι και Προκλήσεις.
Η ανάπτυξη επιχειρηματικών στρατηγικών με έμφαση στο θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα αποτελεί αναμφίβολα μια σύγχρονη τάση που κερδίζει συνεχώς έδαφος παγκοσμίως. Η νέα αυτή τάση, γνωστή και ως βιώσιμη ανάπτυξη (sustainable development), είναι άμεσα συνυφασμένη με την υιοθέτηση από μέρους των επιχειρήσεων των λεγόμενων ESG κριτηρίων που καλύπτουν τρεις βασικούς πυλώνες, τον περιβαλλοντικό (E: environmental), τον κοινωνικό (S: social) και της εταιρικής διακυβέρνησης (G: governance). Η υιοθέτηση των κριτηρίων αυτών προωθείται δυναμικά από την ευρωπαϊκή ένωση, η οποία παράγει σε έντονους ρυθμούς ευρωπαϊκή νομοθεσία που εμπλέκει όλο και περισσότερο τις επιχειρήσεις στην προσπάθεια για μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη και αποδοτική οικονομία. Η σχετική νομοθεσία δεν αφορά μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη βαριά βιομηχανία, αλλά επηρεάζει όλες τις επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη Οδηγία CSRD που αφορά την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρίες. Η εν λόγω Οδηγία, από το έτος 2027, επεκτείνει την εφαρμογή της σε επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους (ΜμΕ), δημιουργώντας ένα σύνθετο πλαίσιο υποχρεώσεων γνωστοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Οι απαιτούμενες γνωστοποιήσεις καλύπτουν όλο το φάσμα των θεμάτων βιωσιμότητας της επιχείρησης (λ.χ. κλιματική αλλαγή, εργασιακά δικαιώματα, επιχειρηματική ηθική) και αφορούν όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας (προμηθευτές, εργαζόμενοι, καταναλωτές).
Η κανονιστική συμμόρφωση των ΜμΕ στις εκτεταμένες υποχρεώσεις της CSRD σηματοδοτεί τη μετάβασή τους σε ένα πιο μοντέρνο, βιώσιμο -ίσως και πιο αποδοτικό- επιχειρηματικό μοντέλο. Από την άλλη πλευρά όμως, αναμένεται να συνδεθεί αφενός με δυσανάλογο κόστος συμμόρφωσης και αφετέρου με σημαντική γραφειοκρατία λόγω του πρόσθετου εξαντλητικού reporting. Σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Εκθέσεων Βιωσιμότητας (ESRS – European Sustainability Reporting Standards) προβλέπουν πάνω από 1.000 πιθανά σημεία δεδομένων που θα πρέπει να γνωστοποιούνται από τις επιχειρήσεις.
Στις αναφερόμενες δυσκολίες -που είναι λίγο πολύ γνωστές σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, ιδίως μετά την πολυσυζητημένη Έκθεση Ντράγκι («Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας»), στην οποία τονίζεται ότι οι ΜμΕ δαπανούν έως και το 12,5% του προϋπολογισμού τους για την σύνταξη εκθέσεων βιωσιμότητας- έρχεται να προστεθεί και μια ακόμη πρόκληση για τις ελληνικές ΜμΕ: Η μετάβαση από τις παραδοσιακές επιχειρηματικές πολιτικές -αυτές δηλαδή που στοχεύουν στη βέλτιστη οικονομική απόδοση για τους μετόχους και τους επενδυτές- σε πιο μοντέρνα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα προϋποθέτει τη διαμόρφωση βιώσιμης εταιρικής κουλτούρας. Εδώ κομβικής σημασίας είναι, καταρχήν, η χάραξη μακροπρόθεσμης στρατηγικής πολιτικής που να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα όλων των παραγόντων της επιχείρησης (μέτοχοι, εργαζόμενοι, καταναλωτές) και τις επιπτώσεις της επιχείρησης σε θέματα βιωσιμότητας. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η κατάλληλη εκπαίδευση των στελεχών και λοιπού προσωπικού της επιχείρησης, ώστε να μπορούν να υλοποιούν στην πράξη την πολιτική αυτή. Τέλος, εξίσου βαρύνουσα σημασία έχει και η ενίσχυση του συστήματος διακυβέρνησης της εταιρίας με κατάλληλες πολιτικές και διαδικασίες που εξασφαλίζουν την τήρηση της στρατηγικής βιωσιμότητας. Στα σημεία αυτά, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, οι παραδοσιακές ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις εμφανίζονται διστακτικές.
Και ενώ το πως θα ανταπεξέλθουν οι ελληνικές ΜμΕ στις σχετικές προκλήσεις αναμένεται να αποδειχθεί στην πράξη, το δικαιοπολιτικό ερώτημα που ανακύπτει είναι το ποιος (πρέπει να) φέρει το κόστος του ESG και μέχρι ποιου σημείου εκτείνεται τελικά η υποχρέωση των επιχειρήσεων να σώσουν τον πλανήτη.
*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία στα άκρως επίκαιρα ζητήματα των σύγχρονων εταιριών (εταιρική διακυβέρνηση, κανονιστική συμμόρφωση εταιριών σε ζητήματα GDPR- Whistleblowing-ESG κλ.π.). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2410-289716 ή με email στο marianthi.nazou@gmail.com.
Μαριάννα Σ. Νάζου
Διδάκτωρ Νομικής – Δικηγόρος
Μ.Δ.Ε. Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου Α.Π.Θ.
Νομική Σύμβουλος Επιχειρήσεων